Ο ανθρώπινος πολιτισμός ξεκίνησε δίπλα στα ποτάμια. Σε ποτάμι έγινε και ο πρώτος αγιασμός των υδάτων για να γιορτάζουμε τα Θεοφάνια. Ως νεοέλληνες, όμως, προτιμούμε να μένουμε στη ρήση «το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω». Ακόμη και αν όσα ρίχνουμε μέσα του επιστρέφουν σε εμάς και με το παραπάνω...
Πηνειός Δέκα χρόνια μετά την εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας του 2000 (2000/60) για τα νερά, η Ελλάδα προσπαθεί τώρα, μέσα σε δύο μήνες, να καταρτίσει όπως όπως διαχειριστικές μελέτες. Για να δείξει ότι κάτι κάνει, να αποφύγει ποινές και απώλειες κονδυλίων επειδή δεν έκανε όσα έπρεπε τότε που όφειλε.
Επί δεκαετίες, ακατέργαστα βιομηχανικά και αστικά απόβλητα, γεωργικά λιπάσματα, παράνομες αμμοχαλικοληψίες, υδροηλεκτρικά και αρδευτικά φράγματα καταστρέφουν τη ζωή στα ποτάμια, τις λίμνες και τις παράκτιες ζώνες, όπου αυτά καταλήγουν και τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, χωρίς στο επίσημο κράτος να έχει δείξει ότι είναι αποφασισμένο να βάλει ουσιαστικούς φραγμούς.
Η περίπτωση του Ασωπού ποταμού στη Βοιωτία αναδεικνύει το πρόβλημα σε όλες του τις διαστάσεις - και δεν είναι η μόνη. Εκεί το 1969 το κράτος δέχτηκε να ρίχνουν οι βιομηχανίες, που είχαν ξεκινήσει να εγκαθίστανται, τα βιομηχανικά τους απόβλητα. Θεωρητικώς, υπήρχε η πρόνοια να είναι αυτά επεξεργασμένα. Δισεκατομμύρια δραχμές σε επιδοτήσεις δόθηκαν όχι μόνο για να εγκατασταθούν στις παρακείμενες περιοχές (Οινόφυτα, Σχηματάρι κ.λπ.) τεράστια εργοστάσια, αλλά για να δημιουργήσουν, υποτίθεται, μονάδες βιολογικού καθαρισμού. Ουδείς έλεγξε αν ποτέ λειτούργησαν πραγματικά.
Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 2007 και να ξεσηκωθούν πολίτες στην τοπική κοινωνία για να διαπιστωθεί επισήμως ότι τα εκατοντάδες εργοστάσια προτιμούσαν να ανοίγουν πηγάδια και να ρίχνουν μέσα τους τα τοξικά τους απόβλητα -εάν δεν έκαναν απορρίψεις κατ' ευθείαν με σωλήνες στο ποτάμι. Το τότε υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ μίλησε για έργο εθνικής σημασίας, ανακοίνωσε επιβολή προστίμων και έργα απορρύπανσης. Πριν περάσει πολύς καιρός εμφανίστηκε να λέει ότι το νερό καθάρισε!... Οι μετρήσεις του ΕΛΚΕΘΕ, που αναλυτικά θα διαβάσετε στις επόμενες σελίδες, άλλα μαρτυρούν.
Είναι άγνωστο πόσα πρόστιμα πληρώθηκαν και κυρίως εάν αυτό συνέτισε κάποιους. Αγνωστο επίσης εάν ταυτοποιήθηκαν οι δεκάδες σωλήνες που καταλήγουν στο ποτάμι ρίχνοντας απόβλητα με τους ρυπαντές που τις έχουν τοποθετήσει. Γνωστό είναι ότι το ποτάμι συνεχίζει να κυλά μολυσμένο, δίπλα να γίνονται καλλιέργειες και να βόσκουν ζώα και οι κάτοικοι να πίνουν μόνο εμφιαλωμένο νερό.
Το άλλο γνωστό είναι ότι η Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος έχει σήμερα αριθμητικά το ίδιο προσωπικό με εκείνο που είχε το 2003 όταν πρωτοστελεχώθηκε. Περίπου τριάντα ήταν τότε, 32 είναι και σήμερα,1 ενώ θα χρειάζονταν τουλάχιστον 80. Ολόκληρη η Βόρεια Ελλάδα εποπτεύεται από έξι άτομα! Και αυτό, τη στιγμή που οι «Ράμπο περιβάλλοντος» θα μπορούσαν να ασκούν ουσιαστικό έλεγχο όχι μόνο στα εκατοντάδες εργοστάσια που βρίσκονται δίπλα σε ποτάμια αλλά και στους βιολογικούς καθαρισμούς των πόλεων.
Η ελλιπής λειτουργία των βιολογικών καθαρισμών είναι τεράστιο πρόβλημα. Κόστισαν τεράστια ποσά, επιδοτήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ενωση, έδωσαν «δουλειά» σε τοπικούς και υπερτοπικούς φορείς αλλά έμειναν στη μέση. Υπολογίζεται σήμερα ότι ποσοστό 85% των βιολογικών καθαρισμών είτε δεν λειτουργεί καθόλου είτε δεν αποδίδει στον μέγιστο βαθμό (τριτοβάθμια επεξεργασία). Τα λύματα όμως συνεχίζουν να πέφτουν και μεγάλο μέρος αυτών καταλήγει στα ποτάμια.
Το άλλο πρόβλημα είναι ότι την κοινοτική οδηγία ανέλαβε να εφαρμόσει το πρώην υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ -φορέας κλειστοφοβικός έως πρότινος και αρνούμενος να ακούσει ή να μιλήσει στην κοινωνία, εκτός εάν επρόκειτο για κάποιο δημόσιο έργο με πολύ τσιμέντο. Ομως, ήταν άλλα τα υπουργεία που αποφάσιζαν για τις γεωργικές καλλιέργειες (απορροφούν το 86% των υδάτων) και την ενέργεια (3%). Και τα υπουργεία εκείνα δεν είχαν καμία υποχρέωση να συνεννοούνται με το ΥΠΕΧΩΔΕ. Συνεννόηση γινόταν μόνο εάν βρισκόταν υπάλληλος με φιλότιμο και πολύ θάρρος.
Θάρρος θα χρειαστεί και στη συνέχεια, στους κρίσιμους μήνες που θα ακολουθήσουν. Το ΕΛΚΕΘΕ διαπιστώνει ότι το 58% του μήκους των ποταμών βρίσκεται σε μέτρια έως κακή κατάσταση. Για τον Ασωπό πρέπει να οργανωθούν δράσεις που θα κοστίσουν οικονομικά αλλά και πολιτικά. Το ποτάμι πρέπει να ξαναγίνει ποτάμι, αλλά για να συμβεί αυτό χρειάζεται οργανωμένη δράση. Κύκλοι του νέου υπουργείου Περιβάλλοντος μιλούν για συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα βάσει του οποίου: Να εντοπιστούν οι μεγάλοι ρυπαντές, να τους δοθούν συγκεκριμένες προθεσμίες για να σταματήσουν τη ρύπανση ή αλλιώς να κλείσουν οριστικά. Να πληρώσουν επίσης για την αποκατάσταση του ποταμού, του εδάφους και του υπεδάφους.
Ο χρόνος κυλά με ταχύτητα ποταμού και περιθώρια δεν υπάρχουν, καθώς υπάρχουν και τα απρόοπτα. Ενα από αυτά και η πρόσφατη κατολίσθηση στα Τέμπη, δηλαδή πάνω από τον καταταλαιπωρημένο Πηνειό ποταμό. Οι ειδικοί φοβούνται ότι σε περίπτωση εμπλοκής της ροής των υδάτων η κατάσταση θα περιπλακεί. Το τμήμα πριν από τα Τέμπη είναι το πιο μολυσμένο. Εάν το βρώμικο νερό δεν προχωρά εμπρός, θα διαχυθεί στον υδροφόρο, θα τον μολύνει περισσότερο και μαζί με αυτόν τις καλλιέργειες που ήδη αντιμετωπίζουν πρόβλημα.